Schaam je!
Hoe durf jij ons zo te tergen
moeders dagboek te lezen
vaders bureaula te openen
je zus alleen te laten
je broer los te laten
de slaapkamer binnen te komen
- zonder te kloppen nog wel
in onze duistere kelderkast te zoeken
en dan nog naar zolder gaan
waar wij onze grootste geheimen verbergen?
Hoe haal je het in je hoofd
onze kledingkast te openen
de vuile was buiten te hangen
onze geheimen te onthullen
aan de familie en de buurt
Wat zullen de mensen wel denken
nu jij het licht laat schijnen
op plaatsen waar wij
dat zorgvuldig hebben gedoofd?
Hoe durf je!
Nu zullen wij
door jou afgaan
in ons hemd
voor schande
voor aap
voor paal
voor lul
voor gek
voor schut
voor joker
en met onze mond
vol tanden staan!
Schaam je!
In ons taalgebruik en in de opvoeding worden ideeën over schuld en schaamte vaak onbewust gebruikt om druk op de ander uit te oefenen: “Je moet je schamen!” “Het is jouw schuld!” “Jij doet me pijn door wat je doet!”, maar ook “Jij maakt me blij als je dat doet!”, want wat als je het niet doet? En ook “Wie heeft dat gedaan?” “Wat heb je nu gedaan?”
Brené Brown, hoogleraar maatschappelijk werk aan de University of Houston en succesvol auteur van verschillende boeken over het effect van schaamte, geeft de volgende definities:
- Schaamtegevoelens betrek je op jezelf: ‘Ik ben slecht’
- Schuldgevoelens betrek je op je gedrag: ‘wat ik deed was slecht’
- Gevoelens van vernedering: betrek je op jezelf maar je vindt dat het onterecht is en wordt er boos om.
- Gevoelens van gêne: zijn ongemakkelijk, maar je bent er snel weer overheen, achteraf kun je er vaak om lachen.
Als we de verantwoordelijkheid voor gevoelens bij anderen leggen dan denken we dat:
- Jij kunt maken dat ik me prettig of beroerd voel door wat jij denkt, doet of zegt.
- Ik kan maken dat jij je prettig of beroerd voelt door wat ik denk of doe of tegen je zeg.
Zo maken we ons afhankelijk van de ander en creëren ‘emotionele slavernij’.
Stappen om schaamtebestendigheid te ontwikkelen:
- Herken de signalen en oorzaken van schaamte
- Zoek contact (om empathie van anderen te ervaren).
- Spreek je gevoelens en behoeften uit.
